Większość lektorów języków obcych jest zdania, że rozwój językowy ma większą szansę na zaistnienie, gdy cele językowe są przejrzyste – szczególnie, gdy mowa o motywowaniu uczniów dorosłych. Spotykając się z nową grupą nie możemy założyć z góry, że uczestnicy wiedzą jaki jest cel naszych lekcji – niezależnie od tego, czy nauka ma miejsce w szkole językowej czy w firmie, powinniśmy najpierw zająć się uściśleniem celów językowych i sprawdzeniem jakie indywidualne cele stawiają sobie uczestnicy. Przydatnym narzędziem ustalenia zgodności celów trenera i uczestników jest wstępne zapoznanie się i omówienie ich z grupą. Jedną zaś z form ustalania celów, zasad i norm pracy w grupie jest kontrakt z grupą szkoleniową.
Kontrakt
Gdy zajrzymy do słownika okaże się, że kontrakt to „umowa zawarta na piśmie między stronami”. Taki też powinien być kontrakt szkoleniowy – powinien stanowić (idealnie pisemną) umowę, jaką zawiera trener językowy ze swoją grupą. Kontrakt określa te czynności uczestników, które w poszczególnych warunkach są odpowiednie i nieodpowiednie. Kontrakt, który członkowie zawierają przed przystąpieniem do pracy w grupie, może w istotny sposób usprawnić ich udział w szkoleniu i zmotywować do pracy.
Co nam daje kontrakt?
Dobry kontrakt oczywiście nie służy do kontrolowania uczestników ani niepotrzebnego ograniczania ich swobody. Jego zadaniem jest raczej skierowanie energii grupy na konkretne cele i zmotywowanie uczestników do działania. Dobry kontrakt zostawia każdemu dostateczną swobodę własnych wyborów przy jednoczesnym poczuciu, że dążymy do wspólnego, uzgodnionego celu.
Kontrakt może, a nawet powinien, podsunąć uczestnikom szkolenia konkretne kryteria oceny ich osiągnięć. Potrzeba dowiedzenia się „jak mi idzie” jest przecież jedną z ważnych potrzeb uczestników szkolenia. Kontrakt zwalnia trenera z całkowitej odpowiedzialności za pracę grupy. Zwraca uwagę uczestników, że decydując się na udział w treningu, biorą odpowiedzialność za swój udział. Mogą wpływać na kierunek pracy grupy, a także na jakość interakcji, jakie pojawiają się w procesie rozwoju grupy.
Przyglądając się szczegółowo zaletom kontraktów szkoleniowych wymienić należy poniższe:
– daje uczestnikowi pojęcie, na co się właściwie godzi, przystępując do nauki;
– zapewnia nie tylko formalne czyli zdystansowane, obserwujące uczestnictwo, ale uczestniczące, psychologiczne członkostwo w grupie;
– zapewnia przejrzystość szkolenia;
– członkowie grupy wiedzą jakie są ich zadania oraz jakie są metody realizowania tych zadań i osiągania celów;
– określa metody i sposoby postępowania grupy co znaczy, że łączy bezpośrednio sposoby działania z ich skutkami;
– precyzuje wymagania wobec prowadzącego i uczestników;
– zapewnia stopień bezpieczeństwa psychologicznego, niezbędny dla rozwoju osobistego i podejmowania ryzyka uczenia się nowych umiejętności.
Obszary kontraktu
Idealnym rozwiązaniem jest, gdy lektor i grupa wspólnie dochodzą do kluczowych dla nich obszarów koniecznych do „zakontraktowania”. Są jednak takie nieodzowne kategorie jak:
– cel nadrzędny grupy i cele szczegółowe, w tym cele osobiste uczestników szkolenia,
– metody, jakimi te cele planujemy realizować,
– ustalenie roli prowadzącego szkolenie,
– proponowane reguły postępowania członków grupy,
– sposoby, jakimi będą te reguły przestrzegane.
Te elementy są oczywiście tylko propozycją. Zawartość kontraktu jest bowiem związana bezpośrednio z rodzajem grupy szkoleniowej, jej celami, specyfiką grupy oraz temperamentem i ideologią trenera.
Te elementy decydują też, w jaki sposób wprowadzamy kontrakt w życie grupy. Niektórzy przedstawiają grupie kontrakt ustnie, pilnując potem jego przestrzegania. Inni proponując swoje zasady, prosząc grupę o uzupełnienie, zaproponowanie własnych. Wspólnie je wypracowują i albo je zapisują, albo pozostawiają w pamięci. Jeszcze inni proponują gotowy, spisany zestaw norm i zasad, który jest przedyskutowany w grupie, uzupełniony przez uczestników i indywidualnie podpisany przez każdego z uczestników. Nie wyłączając oczywiście trenera.
Ten ostatni sposób często powoduje, że uczestnicy stają się od początku bardzo aktywnymi „pilnowaczami” zasad i norm, biorą odpowiedzialność za funkcjonowanie grupy, czują się bezpieczniej i nie czekają na reakcje trenera w różnych trudniejszych momentach rozwoju grupy, ale reagują samodzielnie. Jest to bardzo korzystne i motywujące tak dla samej grupy jak i procesu uczenia się.
